آشنایی با روستای کزج - اردبیل

این روستای زیبا و منحصر بفرد با هدف گردشگری در 15 کیلومتری شمال‌غربی هشجین واقع است. بافت سنتی، معماری خاص اماکن مسکونی، قرار گرفتن در کوهپایه، بهره مندی از طبیعت بکر و زیبا، جاری شدن رودخانه قزل اون درست از بین باغات روستا، قدمت و پیشینه تاریخی و صنایع دستی موجب گردیده که مسئولین محترم برای توسعه گردشگری و معرفی آن اقدامات مفیدی را انجام دهند تا با محقق شدن این امر روستای کزج به یکی از جاذبه های توریستی استان تبدیل گردد.

روستای سرسبز کزج 320 خانوار و 1500 نفر جمعیت دارد مردم کزج به سخت کوشی و تلاش و کار شهرت دارند باغداری و دامداری و کشاورزی شغل عمده اهالی این دیار است.

انگور، گردو، سیب و گلابی، گیلاس، آلبالو و توت (مخصوصا توت خشک) از محصولات درختی کزج هست. جاجیم بافی، پلاس بافی، جوراب، کلاه و دستکش، طناب و سبدبافی از صنایع دستی این روستا بوده و از قدیم الایام رواج دارد.

روستای گردشگری کزج شهرستان خلخال، باشکوه، پنهان در دل کوه در دامنه کوه‌های سر به فلک کشیده منطقه خلخال در دامنه تند کوهی به نام "بلدداشی" و در ساحل شرقی رودخانه قزل اوزن روستایی به نام " کزج " واقع شده است. نام روستای زیبا و گردشگری " کزج " برگرفته از کلمه " کزه" یعنی چوبدستی (دگنگ یا ال‌آغاجی) است.

این روستا به عنوان سکونتگاه روستایی منفرد در دهستان خورش رستم شمالی و در ارتفاع هزار و 250 ‪ متری از سطح دریا با موقعیت کوهستانی دامنه‌ای و به فاصله 17/5 کیلومتر از مرکز دهستان خورش رستم (هشتچین) واقع شده و تا شهرستان خلخال 57/5 کیلومتر فاصله دارد.

روستای کزج با بافت متمرکز ساخت و ساز پیرامون هسته اولیه آن بنا شده و به همین علت زمین‌های زراعی و باغات بیشتر در حاشیه و پیرامون بافت مسکونی گسترش یافته است.

رودخانه قزل اوزن از یک کیلومتری غربی این روستا می‌گذرد و ارتفاعات عرب بیله دشت، ورگان چوله و داغ یولی در سمت شرق روستا واقع شده و آن را احاطه کرده و بافتی شبیه روستای گردشگری ماسوله را در این روستا پدید آورده‌است.

آنچه این روستا را حایز اهمیت ساخته علاوه بر معماری منحصر به فرد علاقه اهالی به حفظ این نوع معماری و تاکید بر حفاظت و حراست از سنن ، آداب ، رسوم و فرهنگ گذشته این خطه است.

به علت نزدیکی این روستا به ماسوله و براساس نظریه کارشناسی متخصصان آثار معماری تاریخی و بر اساس شواهد مستدل و مشابهت ساخت و ساز و نیز معماری خانه‌ها، طریقه آرایش و سلیقه به کار رفته در ساخت و ساز ابینه، اهالی روستای گردشگری ماسوله از سکنه این روستا هستند که در گذشته‌های دور به علت کوچرو بودن مردم این روستا و استفاده از منطقه ماسوله به عنوان ییلاق، بخشی از جمعیت روستای کزج در آن منطقه ساکن شده و روستای ماسوله را به وجود آورده‌اند.

روستای کزج به علت بافت معماری از جمله نوع مصالح به کار رفته در ساخت و ساز، رنگ آمیزی دیوارها، حیاط خانه‌ها، درها و پنجره‌ها و نیز سلیقه منحصر به فرد در ساخت بنا، هدایت فاضلاب منازل و بکر بودن فرهنگ زندگی اجتماعی و حتی همزیستی مسالمت‌آمیز شیعیان و اهل تسنن ساکن در روستا از سوی سازمان میراث فرهنگی کشور جزو 12 روستای هدف گردشگری استان اردبیل تعیین شده است.

نمای ظاهری این روستا از دید گردشگران جلوه‌ای جذاب و دیدنی به آن بخشیده به طوری که در نگاه اول صدها واحد مسکونی به صورت مکعب‌هایی در کنار هم و همشکل دیده می‌شود که با رنگ آمیزی تزیینی ایوانها، تیرهای چوبی ایوانها، پله‌ها، درها و پنجره‌ها منظره بدیعی را به وجود آورده است.

پشت بام اکثر خانه‌های این روستا کاهگلی بوده و به علت شیب تند محل ساخت و استقرار روستا پشت بام هر خانه‌ای حیاط خانه بالاتر است.

سقف و پشت بام خانه‌ها بیشتر با افزودن لایه‌های کاهگلی متعدد حدود نیم سانتی متری در هر سال به روش ماله کشی‌های سالانه ضخیم شده به طوری که بارش‌های باران و برف موجب چکه کردن سقف‌ها نمی‌شود.

این لایه‌های کاهگلی از ترکیب گل خاک رس منطقه و کاه گندم تهیه می‌شود و در سالیان اخیر نمک نیز برای جلوگیری از نفوذ آب به لایه‌های زیرین و پیشگیری از چکه کردن سقف بام‌ها به ترکیبات کاهگل افزوده می‌شود.

این شیوه معماری حتی با همه گیر شدن استفاده از مصالح ساختمانی جدید از قبیل قیر، ایزوگام، ایرانیت و سیمان هنوز هم در روستای کزج مرسوم بوده و زیبایی و طراوت خاصی به این روستا بخشیده است.